نجوم وفضا

در استوای یاپتوس، قمر زحل، دیواره‌ای عظیم به ارتفاع 20 کیلومتر و درازای 1600 کیلومتر وجود دارد. دانشمندان حدس می‌زنند این دیواره از برخورد حلقه‌های گردوخاک و یخ به سطح این قمر تشکیل شده است.

به گزارش بی‌بی‌سی، رشته‌کوه‌های عجیبی که روی استوای قمر یاپتوس به دور آن کشیده شده، تاکنون بحث‌های زیادی را برانگیخته است. این دیواره یخی که نزدیک به 20 کیلومتر ارتفاع و 1600 کیلومتر طول دارد، در سال 2004 / 1383 کشف شد؛ اما از آن زمان تاکنون دانشمندان نتوانسته‌اند توضیح قانع‌کننده‌ای در مورد منشاء پیدایش این رشته‌کوه ارائه دهند.

اما دکتر اندرو دمبارد و همکارانش توضیح جدیدی در مورد چگونگی به وجود آمدن این رشته‌کوه ارائه کرده‌اند. آن‌ها معتقدند این رشته‌کوه در اصل یک حلقه شامل خاک، شن و سنگ بوده که به دور قمر یاپتوس می‌چرخیده و در نهایت به سطح آن برخورد کرده است.

این استاد دانشگاه ایلی‌نوی در این باره به بی‌بی‌سی گفت: «به اعتقاد من رشته‌کوه یاپتوس یکی از شگفت‌انگیزترین مواردی است که ما تاکنون در منظومه شمسی دیده‌ایم. ارتفاع این رشته‌‌کوه‌ها از بزرگ‌ترین کوه‌های روی زمین هم بلندتر است و تقریبا به بلندی کوه المپوس در مریخ هستند که مرتفع‌ترین آتشفشان منظومه شمسی به حساب می‌آید.»

گروه دکتر دمبارد معتقد است در سال‌های اولیه تکامل یاپتوس، این قمر با جسم یخی دیگری برخورد کرده و در اثر این اتفاق حجم عظیمی از سنگ و خاک در فضا منتشر شده است. البته این ذرات می‌توانستند در کنار یکدیگر قرار گرفته و شکل یک قمر کوچک را به خود بگیرند. دانشمندان معتقدند مشابه این اتفاق برای قمر شارون متعلق به سیاره پلوتو هم رخ داده و این قمر در اثر برخورد مشابهی به وجود آمده است.

اما ممکن است این قمر در طول زمان شروع به پوسیدن و متلاشی شدن کرده باشد و اجزای آن به شکل حلقه‌ای ضخیم به دور یاپتوس کشیده شده باشد. بعد از مدتی این حلقه به سطح یاپتوس برخورد کرده و باعث به وجود آمدن این رشته کوه‌ها شده است.

برای فهمیدن این موضوع تصور کنید ذراتی با سرعت 400 متر در ثانیه درست مانند به شکل توپ‌های بیس‌بال منجمد به مدار مرکزی این قمر برخورد کنند. این برخوردها آن‌قدر ادامه پیدا می‌کند تا این کوه‌های یخی را بسازند.

برخی دیگر از محققان هم پیشنهاد دادند که شاید یاپتوس بعد از شکل پیدا کردن با سرعتی بسیار کمتر شروع به چرخیدن به دور خود کرده و به این ترتیب شکلش تغییر پیدا کرده است. این فشارها باعث به وجود آمدن یخ‌های گرم و شناور در داخل این قمر شده که در بخش نوار مرکزی روی سطح قمر آمده و باعث شکل‌گیری این کوه‌ها شده‌اند.

اگرچه یاپتوس به دلیل رشته کوه عجیبش در منظومه شمسی بی‌نظیر است، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد فعالیت‌های مشابهی روی ره‌آ، یکی دیگر از قمرهای زحل، در حال انجام است.