نجوم وفضا

اگر یک انسان اندامی چهارگوش داشت خیلی عجیب نبود؛ اما در خصوص یک کهکشان، چهارگوش بودن نشانه آشکاری از طغیانگری است. کهکشان مستطیلی شکلی که در فاصله 700 میلیون سال نوری از زمین و در صورت فلکی نهر (Eridanus) شناسایی شده، چهارگوش‌ترین کهکشان شناخته شده است. این کهکشان می‌تواند درک جدیدی از نحوه شکل‌گیری و تکامل کهکشان‌ها را در اختیار اخترشناسان قرار دهد.

به گزارش نیوساینتیست، کهکشان‌ها یکی از این سه شکل را به خود می‌گیرند: یک صفحه دایروی مسطح که عموما میزبان الگوی مارپیچی از ستارگان است، یک ساختار بیضوی همانند توپ بازی راگبی، و یا یک شکل نامنظم که تقارن واضحی در آنها وجود ندارد. اما به گفته آلیستار گراهام، اخترشناس دانشگاه سوئینبرن استرالیا، کهکشان‌های چهارگوش و جعبه‌مانند بی‌سابقه هستند.
گراهام یکی از اعضای گروه تحقیقاتی است که کهکشان مستطیلی جدید با نام LEDA 074886 را کشف کردند. آنها این کشف را با استفاده از دوربین Subaru Prime Focus که بر روی تلسکوپ سوبارو در ژاپن نصب شده است انجام دادند، آن هم در حالی‌که مشغول جستجوی خوشه‌های ستاره‌ای کروی در اطراف کهکشان NGC 1407 بودند. این کهکشان روشن غول‌پیکر در صورت فلکی نهر قرار دارد و گراهام می‌گوید: «این یکی از آن چیزهایی است که باعث شادی شما می‌شود، چرا که چنین نباید وجود داشته باشد؛ یا حداقل، شما انتظار ندارید که وجود داشته باشد.»
استوانه‌ای بر روی پهلو
کهکشان LEDA 074886 یک کهکشان کوتوله است، نوعی از کهکشان‌ها که بسیار کوچک‌تر از کهکشان راه شیری هستند. گروه گراهام مطمئن نیستند که شکل سه‌بعدی این کهکشان چگونه است. یک احتمال این است که این کهکشان قرص متورمی باشد که بیشتر شبیه یک استوانه است و دلیل شباهت آن به مستطیل این است که ما از زمین، آن را از سمت پهلو می‌بینیم.
گراهام می‌گوید: «گزینه دیگر برای شکل این کهکشان یعنی مربع یا مستطیل، بسیار دور از ذهن است که بخواهیم به آن فکر کنیم.» با این وجود، وی به این نکته اشاره می‌کند که ستارگانی با «مدارهای چهارگوش» هم اکنون نیز توسط اخترشناسان شناسایی و ثبت شده‌اند.
اگر این کهکشان یک استوانه باشد، آنگاه چگونه شکل گرفته است؟ یک گزینه گشتاورهای گرانشی ناشی از همسایه عظیم آن، NGC 1407 است. مشکل اینجاست که این گزینه نمی‌تواند سایر موارد عجیب و غریب را درباره LEDA 074886 توضیح دهد: در قلب این کهکشان صفحه‌ای داخلی از ستارگان جوان وجود دارد که 8 هزار سال نوری عرض دارد.
گزینه دیگر در خصوص نحوه شکل‌گیری این کهکشان این است که این کهکشان گوشه‌دار از برخورد دو کهکشان مارپیچی شکل گرفته است. برخورد، ستارگان از قبل موجود را از این کهکشان‌ها به مدارهای بزرگ‌تری پرتاب کرده و این نمای مستطیلی را خلق کرده است؛ در حالی‌که گازهای موجود به میان کهکشان جدید مکیده شده‌اند و با متراکم شدن، صفحه مرکزی ستارگان جدید را شکل داده‌اند.
 

ادغام دورگه
گزینه دوم این ایده را پیشنهاد می‌کند که شکل‌گیری LEDA ترکیبی از دو نوع شناخته شده شکل‌گیری کهکشان‌هاست. ساختار مستطیلی خارجی با شبیه‌سازی‌های ادغام کهکشان‌های بیضوی سازگار است که به دلیل آنکه این کهکشان‌ها گاز چندانی ندارند، شامل تولید ستارگان جدید نیست. از طرف دیگر، قرص داخلی بیشتر به شبیه‌سازی‌های ادغام کهکشان‌های گازی شباهت دارد که شامل شکل‌گیری ستارگان جدید هم می‌شود. گراهام می‌گوید: «طبیعت دورگه و ترکیبی LEDA 074886 نشان می‌دهد که هر دو نوع این حوادث رخ داده‌اند.»
گراهام می‌افزاید: «اکنون ما می‌توانیم درس‌هایی را که از هر دو نوع شبیه‌سازی‌ها آموخته‌ایم با هم ترکیب کنیم. این کار می‌تواند برای مدل‌سازی سایر کهکشان‌هایی که دربردارنده هر دو نوع ستارگان پیر و جوان هستند مفید باشد.»