نجوم وفضا

یک پژوهش جدید نشان داده که مسافران آینده سیاره مریخ ممکن است در طول ماموریت طولانی‌مدت با مشکلات سلامتی از جمله مشکلات خواب، بی‌حالی و کاهش قابلیت اجرای کارهای ذهنی مواجه شوند.

 به گزارش ایسنا، تجربه «مریخ 520-d» یک آزمایش بین‌المللی بوده که توسط آکادمی علوم روسیه با همکاری سازمان فضایی اروپا و چین اجرا شد. در این تجربه شش فضانورد بین سالهای 2010 و 2011 در یک فضاپیمای شبیه‌سازی شده به سوی مریخ برای 250 روز متوالی قرار گرفتند.

هدف این تجربه، بررسی چگونگی وضع فیزیکی و روانی فضانوردان در چنین شرایط ایزوله‌ای بود. از ادرار و خون داوطلبان به طور کامل و روزانه آزمایش به عمل آمده و الگوهای خواب آنها نیز ارزیابی می‌شد.

نتایج این پژوهش در مجله مجموعه مقالات آکادمی ملی علوم منتشر شده است.

از جمله یافته‌های بزرگ این تجربه این بوده که تفاوتهای زیادی بین واکنش افراد به این شرایط انزوا وجود داشت.

چهار مورد از این نتایج نشان‌دهنده مساله‌ای است که می‌تواند منجر به عوارض جانبی شدیدی در ماموریتهای طولانی‌مدت شود.

تجربه‌های مشابه در گذشته به بررسی روانشناسی گروه‌های در انزوا مانند پژوهشی که افراد در سرمای زمستانی قطب جنوب گذراندند، پرداخته اما ماموریت مریخ 500 اولین شبیه سازی دقیق از شرایطی بود که ممکن است در طول یک ماموریت انسانی به مریخ به وجود بیاید.

در حالی که دو تن از داوطلبان توانستند به خوبی از پس این دوره طولانی تنهایی برآیند، همه اعضا از واکنشهای گوناگونی برخوردار بودند. بیشتر اعضا در یک برنامه دوره خواب 24 ساعته قرار داشتند، در حالی که یکی از داوطلبان به دوره 25 ساعته دچار شده بود. بر اساس نتایج، این فرد در 20 درصد موارد تنها کسی بود که برخلاف بقیه خواب یا بیدار می‌شد.

به گفته محققان، این جداشدگی برای دینامیک و انسجام گروه خوب نبوده و باید در یک ماموریت واقعی فضای عمیق از آن جلوگیری شود.

مشاهدات جالب دیگر در این تجربه این بود که همه داوطلبان بسیار بیشتر از حد معمول می‌خوابیدند. به عقیده محققان، این امر به این دلیل بوده که در بیشتر دوران این ماموریت، کار خاصی برای انجام نبود. بیشتر مردم در جامعه مدرن از کسری خواب رنج می برند، چرا که شیوه زندگی آنها را به فعالیت مداوم و استفاده از کافئین ترغیب می‌کند. با خواب بجا، بیشتر شرکت‌کنندگان از عملکرد شناختی افزایش یافته برخوردار شده بودند.

روی دیگر این تجربه این بود که داوطلبان اغلب تسلیم خستگی و یکنواختی شده و زمانهای زیادی را به نواختن ساز می‌پرداختند. داوطلبان در این تجربه بی‌حرکت بوده و در زمان بیداری از تحرک کمی برخوردار بودند که منجر به خواب و استراحت بیشتر می‌شد.

اما حتی در این مورد نیز بین افراد تفاوتهای زیادی وجود داشت. یکی از اعضای این پژوهش زمانهای کمتری را می‌خوابید که باعث مشکل‌دار شدن توانائیهای شناختی وی شده بود و دیگری به افسردگی دچار شده بود.

به گفته محققان، پژوهشهای بیشتر در آینده می‌تواند به شفاف‌سازی عوامل خاصی کمک کند که در شرایط مختلف مانند میزان حریم خصوصی یا زمانهای تعامل اجتماعی بر اعضای ماموریت تاثیر می‌گذارند اما محققان دیگر ممکن است بخواهند بر چگونگی تاثیر روزهای مریخی بر فضانوردان تحقیق کنند. از آنجایی که روزهای مریخ از زمین کمی بلندتر است (به میزان 24.65 ساعت)، فضانوردان در سطح مریخ ممکن است با مشکل ناهماهنگ شدن ریتم شبانه روزی بدن نسبت به دوره‌های شب و روز واقعی روبرو شوند.

اگرچه دراین ماموریت اتفاق جدی برای اعضا رخ نداد، اما مسائل زیادی را برای تلاشهای بیشتر دانشمندان در بهتر کردن شرایط جهت یک ماموریت واقعی انسانی در سفرهای طولانی فضایی روشن کرده است. دانشمندان احتمالا باید نشانه‌های اصلی را که نشان می‌دهد چه نوع مشکل خواب یا روحیه برای چه افرادی اتفاق می‌افتد، شناسایی کنند. از آنجایی که بسیاری از مشکلات در ماموریت مریخ 500 به نسبت زودهنگام رخ دادند، محققان امیدوارند که انتخاب گروه آینده شامل یک شبیه‌سازی مشابه اما کوتاهتر باشد تا افرادی که تحت تاثیر قرار گرفته یا نگرفته‌اند، بررسی شوند.

یکی از راه‌های ساده برای هماهنگ سازی افراد در ماموریتهای آینده به فضا یا در سطح مریخ می‌تواند تنظیم نسبت نور آبی مشاهده شده در ساعتهای مختلف روز توسط فضانوردان باشد. شبکیه چشم از یک رنگدانه خنثی موسوم به ملانوپسین برخوردار است که به طول موج آبی حساس بوده و یک بازتاب مستقیم را برای هیپوتالاموس مغز فراهم می‌کند. افزایش نور آبی منجر به افزایش فعالیت می شود در حالیکه نور قرمز بیشتر فرد را خواب‌آلوده می‌کند.

ایستگاه فضایی بین‌المللی در سال 2015، نورپردازی خود را از فلورسنت به ال‌ای‌دی ارتقا خواهد بخشید که طول موج آبی آنها قابل تنظیم بوده و می‌توانند نشانه‌های بیشتری را برای تنظیم خواب فضانوردان ارائه کنند.

در نهایت این پژوهش همچنین می‌تواند برای انسانهایی که در زمین با مشکلات خواب روبرو هستند، مفید بوده و به ارتقای ادراکی نیز کمک کند.